Doorzoek het forum
Zoeken met Startpagina
Startpagina Thema's
Ton de Bruijn
Hier volgt een algemene beschrijving voor het vervangen van de torsieveer in 400dgn.klokken(jaarpendules).
Indien men niet beschikt over het“Horolovar 400 day clock repair guide” boek,zal men in de meeste gevallen de maat experimenteel moeten vaststellen.Over het algemeen worden in de oude uurwerken1880-1940 met bal-of platte schijfgewichten torsieveer diktes gebruikt van 0.102mm(0.004inch).o.a.Jahresuhrenfabrik. In de 50er jaren kwam de industrie voor jaarpendules goed op gang en zijn ze door veel fabrikanten(Kundo-Kern-Schatz-Koma-Haller enz.) in diverse formaten gemaakt met als consequentie ook verschillende maten torsieveren.
Men kan over het algemeen de volgende torsieveer diktes aanhouden.
pendulehoogte ong.30cm pendulehoogte ong.22cm
Voor: Kern standaard 0.091mm—————–Kern miniatuur 0.051mm
Voor: Koma standaard 0.089mm—————Koma miniatuur 0.081mm en 0.076mm
Voor: Kundo standaard 0.081mm—————Kundo miniatuur 0.058mm
Voor: Schatz standaard 0.102mm————–Schatz miniatuur 0.058mm
Hoewel er in de periode 1950-1965 meer dan 50 verschillende fabrikanten waren,zijn de hierboven genoemden de meest bekende.
Ervan uitgaande dat alle onderdelen van de torsieveer ophanging aanwezig zijn en de juiste veerdikte is bepaald gaat men als volgt te werk.
Monteer eerst het boven ophang blokje.Schuif de veer tussen de twee plaatjes door tot vlak onder het ophanggat.Zorg dat deze precies in het midden van het blokje zit en draai de schroefjes aan.Monteer daarna het blokje met veer in de daarvoor bestemde ophangbus en borg deze met voorsteekstift of lange dunne schroef.Zet het draaigewicht op het voetstuk,trek voorzichtig de veer strak en knip deze af tot3-5mm boven de ophanging van het draaigewicht.Haal daarna de veer weer uit de ophangbus en monteer het meenemertje en het onderste ophangblokje voor het gewicht,op dezelfde wijze als het bovenblokje.Het meenemertje wordt voorlopig vastgezet op ong.5mm van het bovenblok.Monteer het geheel weer in de boven ophangbus en kijk of het gewicht vrijloopt van het voetstuk.Zoniet dan nog een paar mm eraf knippen.Bij voetstukken met een draaigewicht bescherming in het midden spreekt het voor zich dat de onderkant van het gewicht deze nergens mag raken,daarom moet bij deze voetstukken de vrijloop met de instelpootjes onder het voetstuk gecorrigeerd worden.Het meenemertje moet vrijelijk om de pal op de ankeras kunnen bewegen(bewegingsruimte ong.0.3mm.).Indien het uurwerk in orde is en het gewicht handmatig 360gr.(NIET MEER!!)wordt rondgedraaid,zal de klok gaan lopen.Kijk of het anker goed omklapt,met nog voldoende uitslag van het gewicht naar links en rechts.Na 15min.zal de klok ong. zijn draaifrequentie hebben bereikt en kan met het afregelen worden begonnen.Allereerst wordt gekeken of de klok zogenaamd rechttikkend is.Dat houdt in dat na het omklappen van het anker het draaigewicht zowel naar links als naar rechts dezelfde voldoende uitloop heeft.Dit kan gecorrigeerd worden door de ophangbus naar links of naar rechts te verdraaien.Draai de schroef bovenop ietsje losser en met een punttangetje het geheel iets verdraaien.Let op,deze instelling is zeer kritisch,maar aldoende leert men! Er zijn ook ophangingen zonder schroef,in dat geval op dezelfde wijze met tangetje corrigeren en dat gaat iets zwaarder.Dan volgt het op tijd instellen met een stopwatch o.i.d. De meeste jaarpendules maken 8 slagen per minuut,maar er zijn er ook van 6;12;20.Maar we gaan uit van 8.Draai de stelmoer op het ballendraaigewicht tot in het midden van de lange schroefdraad.Bij platte schijven de instelgewichtjes ong.25mm hart/hart, gerekend vanaf middelpunt schijf.Laat het gewicht weer draaien en start de stopwatch op het moment dat het gewicht een fractie stilstaat en van richting omdraait.Als het gewicht precies acht slagen heeft gemaakt,druk dan de stopwatch op stop.In ideale omstandigheden heeft de stopwatch nu exact 1 min.gelopen en zou de klok op tijd lopen met misschien nog een paar miniscule correcties van het gewicht,maar meestal is dat niet het geval.Herhaal deze procedure voor de zekerheid een keer of 3.,omdat ook de snelheid waarmee de stopwatch wordt bediend een rol speelt. Als de stopwatch na 8 slagen minder dan 60 sec.aangeeft,betekent het dat de klok voorloopt.Bij meer dan 60 sec.achter.Meestal kunnen afwijkingen van 3 a 4 sec.met de instelling op het gewicht gecorrigeerd worden.Indien de 8 slagen ruim binnen de minuut (b.v.50sec.)plaatsvinden dan loopt de klok behoorlijk voor en zal de torsieveer gecorrigeerd moeten worden.Dit gaat als volgt.
Zet de instelling van het draaigewicht weer in het midden.Neem 1 vierkante cm. waterproof schuurpapier 240 zonder nat te maken,of wat ik zelf het liefste gebruik schuurpapier op linnenbasis en vouw dat kleine stukje dubbel.Pak het gewicht vast en haal dit iets naar achteren,zodat de torsieveer t.o.v de achterplatine onder een hoek van ong.20gr.komt.Neem de torsieveer nu tussen het dubbel gevouwen schuurpapier in en haal dit een keer of 10(afhankelijk van afwijking en soort veer) voorzichtig over de torsieveer,zonder deze te vervormen en te breken.Na deze correctie weer controleren met stopwatch.Zonodig herhalen totdat het gewicht 8 slagen maakt in 59 of 60sec.De laatste kleine correcties kunnen met de instelling op het gewicht gedaan worden.Wat als het draaigewicht ruim langer dan een minuut zijn 8 slagen volbrengt?Met de meeste draaigewichten kan zo'n 3 of 4 stopwatch seconden gecorrigeerd worden.Daarboven moet voor een andere maat veer worden gekozen,meestal een maat dikker,of ander materiaal.
Nu nog de eventuele afstelling van het meenemertje.In de meeste gevallen is een afstand van 5 mm t.o.v.het bovenblokje goed.Als de uitloop van het gewicht erg krap is,nadat het anker is omgeklapt,moet het meenemertje iets lager geplaatst worden,daardoor wordt de draaing van het gewicht kleiner en de uitloop reserve groter.Meer naar boven plaatsen wordt de draaing van het gewicht groter,maar bestaat het gevaar dat het anker net,of net niet omklapt.
Het maakt overigens niet uit of het gewicht een draaing maakt van 200gr.of meer,als dit maar in 60 sec.plaats vindt.
Er is uiteraard nog meer over te vertellen,maar degenen onder ons die er weinig ervaring mee hebben,kunnen hier voorlopig mee aan de slag.
Groeten Ton de Bruijn
?